Geschiedenis

Het Centraal Israëlitisch Weeshuis aan de Utrechtse Nieuwegracht 92 werd op 1 augustus 1871 geopend. Het pand stond toen nog bekend als “Onder De linden” met wijkhuisnummer A 923. Het was een landelijk weeshuis voor Joodse kinderen vanaf zes jaar. Er woonden ook verscheidene halfwezen, die waren opgenomen omdat hun ouder niet (meer) voor hen kon zorgen. Zij konden hier tot hun 21e verjaardag blijven en kregen een opleiding.

Omstreeks 1884 maakte de architect Albert Nijland een nieuw ontwerp voor het weeshuis.

Op 8 september 1940 bepaalde de bezetter dat Duitse vluchtelingenkinderen die ouder waren dan vijftien jaar niet in het kustgebied mochten wonen. De kinderen in het Joods weeshuis in Den Haagmoesten deze instelling verlaten. De meeste kinderen kwamen naar het Centraal Israëlitisch Weeshuis in Utrecht.

In het begin van 1942 had het weeshuis ongeveer vijftig pupillen en dertig gastkinderen die na deKristallnacht uit Duitsland waren gevlucht. In oktober 1942 deporteerden de Duitsers alle kinderen en het voltallige weeshuispersoneel. De directie van het weeshuis bestond uit Bernard Salomon Themans en Judik Themans-Simons. Zij kregen de gelegenheid te ontsnappen maar verkozen bij de kinderen te blijven.

De uit Duitsland gevluchte kinderen gingen direct naar Kamp Westerbork. De Nederlandse kinderen verhuisden eerst naar een weeshuis in Amsterdam, en in 1943 werden ook zij naar Westerbork gedeporteerd. Van daaruit gingen zij op transport naar Oost-Europa. Op een enkeling na werden ze allemaal vermoord in de concentratiekampen.

Na de oorlog werd het gebouw gebruikt door verschillende zorginstellingen. Tot 1999 huisde er een afdeling van het Wilhelmina Kinderziekenhuis. In het voorste gedeelte van het pand is nu het Leger des Heils gevestigd. Sinds 2001 is het achterste gedeelte, met onder andere de synagoge op de eerste verdieping, eigendom van de Liberaal Joodse Stichting Merkaz (= Centrum).

In 1992 werd op initiatief van Mr Sophie Hankes van de Nederlands-Israëlitische Gemeente Utrecht een hardstenen herdenkingsplaquette aan de ingang van Nieuwe Gracht 92 onthuld met als tekst:Het kind is niet meer. Gen. 37.30. In dit gebouw was sinds 1871 gevestigd het Centraal Israëlitisch Weeshuis. Joodse weeskinderen vonden hier een veilig thuis. In 1942 werden zij, hun begeleiders en hun directeur van hier weggevoerd. Zij keerden nimmer weer. Mogen hun zielen gebundeld worden in de bundel van het eeuwige leven.

In 2010 werden ter nagedachtenis aan de slachtoffers Stolpersteine in het trottoir voor het voormalige weeshuis aangebracht, gedenktekens gemaakt door de Duitse kunstenaar Gunter Demnig.